'De verpleegkundige weet het meest van de patiënt'

Geen wonder dat verpleegkundigen uit de zorg weglopen nu een ander over hun werk beslist, schrijft Teie Salomons, verpleegkundig specialist in de geestelijke gezondheidszorg, in Trouw.

“Je was de prettigste dokter die ik ooit heb gehad”, zei bouwvakker Karel toen hij mij de hand schudde bij het verlaten van de ggz-kliniek. Ik had de man van rond de veertig meerdere keren per week gesproken om hem door het zware traject heen te slepen waarbij hij moest afkicken van cocaïne, en hem steeds een hart onder de riem gestoken.

Ik schoot in de lach en legde hem nogmaals uit dat ik geen dokter ben, maar een verpleegkundig specialist. Bij onze kliniek zijn de verpleegkundigen in de leiding, nurse-led zorg wordt dat genoemd. “Ah, dat verklaart het”, zei Karel, die het verder prima vond.

24 uur per dag intensief contact

Karel is een van de vele patiënten die intensief wordt begeleid door verpleegkundigen, maar vrijwel overal in de zorg wordt de behandeling geregisseerd door artsen. Neem de verwarde man die verblijft op een gesloten ggz-afdeling. De psychiater bezoekt hem twee keer per week vijf minuten en bepaalt het beleid. Dat terwijl een team van verpleegkundigen 24 uur per dag, 7 dagen in de week intensief contact heeft met deze man.

Of neem een patiënt op een verpleegafdeling in het ziekenhuis na een operatie, waar de hele zorg draait om het verplegen, maar waarbij de chirurg de scepter over de afdeling zwaait.

De kern van verpleegkunde is het bevorderen van gezondheid, herstel, groei en ontwikkeling en het voorkomen van ziekte, aandoening of beperking. Verpleegkundigen hebben gedurende een lange periode intensief en dichtbij contact met de patiënten en hun naasten. Tegelijk ervaren ze nauwelijks regie over de uitoefening van dit beroep en geen zeggenschap over de zorgverlening. Geen wonder dat iedereen wegloopt uit het vak en de personeelstekorten de pan uit rijzen: wie wil er in een vak werken waar anderen besluiten wat je wel en niet mag doen?

Zorg op basis van gezondheid

De Nederlandse Zorgautoriteit publiceerde in 2020 een advies voor passende zorg, als leidraad om de zorg ook in de toekomst toegankelijk en betaalbaar te houden. Een van de kernwaarden is zorg op basis van gezondheid in plaats van zorg op basis van ziekte.

De wijze waarop de huidige zorg is ingericht sluit hier echter nog niet op aan. Facturering gebeurt op basis van behandeling van ziekte. En het medische- ofwel artsenmodel, dat zich uitsluitend richt op ziekte, is nog steeds het meest gebruikte model binnen de Nederlandse gezondheidszorg is. Dit model richt zich niet op de bevordering van gezondheid.

Daar tegenover staat het verpleegkundige model, dat naadloos aansluit bij de huidige ontwikkeling naar een zorgstelsel dat gezondheidsbevordering voorop stelt. Verpleegkundigen zouden dan ook juist degenen moeten zijn die regie krijgen over de zorgverlening.

Er zijn in Nederland inmiddels verschillende initiatieven aan het ontstaan waarbij verpleegkundigen de regie over de zorg voeren, de nurse-led zorg zoals Karel die ook kreeg. De eerste resultaten zijn positief: deze aanpak zorgt voor tevreden patiënten en een effectieve behandeling, maar ook voor personeel dat meer plezier in het werk heeft, minder verzuimt en minder vertrekt naar andere banen.

Toch keer op keer obstakels

Maar deze initiatieven zijn vaak nog klein en er worden keer op keer obstakels opgeworpen door zorgverzekeraars, bestuurders en artsen. Die zijn geneigd vast te houden aan het oude, onhoudbare zorgstelsel. Zoals bij de verpleegkundig specialisten in ziekenhuizen en huisartsenpraktijken. Die verlenen hoogcomplexe zorg maar voeren slechts zelden de regie over de behandeling.

Vrijwel de gehele behandeling van Karel bestond uit verplegen, er kwam bijna geen medische ingreep aan te pas. De medische interventies die wel nodig waren, konden prima door de verpleegkundig specialist worden uitgevoerd. Aandacht voor zijn gezondheid en het ondersteunen in deze periode van klachten, dat was wat hij nodig had.

Dit geldt niet alleen voor Karel, alle patiënten verdienen een zorgverlener die bij het regisseren van de zorg hun gezondheid voorop stelt.