Ouderenzorg en gehandicaptenzorg doen voorstel voor verbeteren Wzd

Ondanks meerdere wijzigingen blijft de Wet zorg en dwang (Wzd) in de praktijk ingewikkeld en lastig uit te voeren. V&VN heeft daarom samen met zestien patiënten-, branche- en beroepsorganisaties uit de ouderenzorg en de gehandicaptenzorg een voorlopig advies uitgebracht aan minister Helder om de wet aan te passen. Het gaat vooral om het verbeteren van het stappenplan, zodat er meer ruimte komt voor de zorgprofessional. Ook zorgt het ervoor dat de rechtspositie van de cliënt wordt versterkt.

“De Wzd biedt kansen om daadwerkelijk aandacht te gaan besteden aan waar het om gaat: zo min mogelijk onvrijwillige zorg, het waarborgen van de rechtspositie van de cliënt. Maar dan wel met vertrouwen in de professionals. En niet met al te starre procedures. We moeten heel erg kijken en handelen naar de geest van de wet”, zegt V&VN-bestuurslid Jaap Kappert.

De uitvoerbaarheid van de wet laat te wensen over, zo blijkt uit veel reacties van leden. Met name het stappenplan is in de praktijk moeilijk uitvoerbaar en een grote administratieve last. Het laat weinig ruimte voor regie door de zorgprofessional. Het voorlopig advies van de partijen is gericht op meer flexibiliteit in het stappenplan en meer ruimte voor zorg op maat aan de cliënt. Zo stellen de partijen voor om de beoordelingstermijn voor het verlengen van onvrijwillige zorg per cliënt individueel af te spreken (met een maximum van zes maanden), in plaats van een standaard evaluatiemoment te hanteren. En om meer ruimte te bieden voor het maken van eigen keuzes bij de inzet van deskundigen.

Meer zorg op maat vraagt om goede afstemming met de cliënt en zijn vertegenwoordiger. Het is daarbij belangrijk dat cliënten in staat worden gesteld hun rechten goed uit te oefenen. Daarom stellen de partijen onder andere voor dat de cliënt en zijn vertegenwoordiger een second opinion kunnen vragen en dat zij op eigen initiatief een overleg kunnen starten over het wel of niet verlengen van de onvrijwillige zorgverlening.

Het voorlopig advies wordt ‘Van stappenplan naar maatwerk in dialoog’ genoemd. De partijen wachten het eindrapport van de evaluatie Wvggz/Wzd af voordat zij een definitief besluit nemen over hun advies. Dit rapport wordt in de loop van dit najaar verwacht.

Hoe zit het ook alweer? En wat heeft V&VN de afgelopen twee jaar gedaan? Een kort overzicht van een aantal highlights:

- Op 1 januari 2020 werden de Wet zorg en dwang (Wzd) en de Wet verplichte GGZ (Wvggz) ingevoerd. Al voor de invoering heeft V&VN, samen met andere partijen, zorgen geuit over de uitvoerbaarheid. Deze wetten vervangen de Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (Wet Bopz).

- Omdat er nog veel onduidelijk was over de uitvoerbaarheid van de Wzd, gold 2020 als een overgangsjaar. Vanwege de coronacrisis zijn zowel de verdere implementatie van de wet als het oplossen van knelpunten vertraagd.

- V&VN heeft een klankbordgroep van leden die regelmatig wordt geraadpleegd. Ook via andere kanalen (zoals social media, bijeenkomsten, themapagina op de website en een apart mailadres) kan input worden gegeven. Dit werd (en wordt) gebruikt voor overleg met VWS en andere partijen over de knelpunten en de mogelijkheden om deze op te lossen.  

- Nadat de Wzd eerder al met een reparatiewet werd aangepast, schreef V&VN (samen met andere partijen) in mei 2021 een brief aan de Tweede Kamer waarin Kamerleden werden opgeroepen om de wet te vereenvoudigen en te verbeteren. Een deel van de verbetervoorstellen werd in november 2021 in de (tweede) reparatiewet opgenomen.

- De toepassing van de Wzd bij zorg in de thuissituatie is nog niet goed geregeld. Om ervaring op te doen en te experimenteren zijn er in 2021 praktijktuinen gestart, een project waar V&VN ook bij betrokken is. In meerdere regio’s zijn zorgprofessionals aan de slag gegaan met vraagstukken rondom onvrijwillige zorg aan kwetsbare ouderen in de wijk.

- In opdracht van het ministerie van VWS zijn de Wzd en de Wvggz geëvalueerd. V&VN haalde input op bij verpleegkundigen, verzorgenden en verpleegkundig specialisten en deelde deze met VWS. Daarnaast hebben leden deelgenomen aan focusgroepen die de onderzoekers hebben georganiseerd, waarbij zij rechtstreeks hun ervaringen en knelpunten konden delen. Eind december 2021 verscheen het eerste deel van de evaluatie. De conclusie? De wetten zijn bijzonder complex en lastig te implementeren en toe te passen.

- Ook is V&VN betrokken geweest bij het ontwikkelen van het profiel van de zorgverantwoordelijke Wzd en de handreiking ‘Wzd in ziekenhuizen en revalidatiecentra’. Op dit moment werkt V&VN aan de ontwikkeling van de richtlijn ‘Onvrijwillige zorg’ en aan de update van de handreiking ‘Vrijheidsbeperking in het ziekenhuis, Nee, tenzij…’.

- V&VN zet zich in om de rol van de verpleegkundig specialist als Wzd-functionaris in de Wzd verankerd te krijgen. Ook uit onderzoek van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen blijkt dat verpleegkundig specialisten deze rol prima kunnen vervullen. Dit is nog niet gerealiseerd, maar V&VN zal zich hiervoor blijven inzetten.