Slaapexpert Sylvia: 'De mens bestaat uit een dag én nacht'

Hebben we in de zorg genoeg oog voor de nacht? Volgens verpleegkundige en slaapexpert Sylvia Loos te weinig. En dat is een gemiste kans, want veel gezondheidsproblemen kunnen ontstaan door een gebrek aan goede slaap. Met de nieuwe richtlijn 'Zorg voor gezonde slaap en zorg bij slaapproblemen' hoopt ze dat hier verandering in komt: “Deze richtlijn kan zorgprofessionals wakker maken.”

“Een gezond slaap- en waakpatroon is belangrijk om lichamelijk en geestelijk te kunnen ontspannen, uitrusten en herstellen”, zegt Sylvia. “De mens bestaat uit een dag én nacht. Slaap speelt een belangrijke rol in het afweersysteem en het voorkomen of verminderen van gezondheidsklachten. Voor patiënten met een ziekte of chronische aandoening kan goede nachtrust zelfs ondersteunend zijn in het proces van genezing.

En natuurlijk: we liggen allemaal wel eens een nachtje wakker. Dat compenseer je wel. Maar gebeurt dit regelmatig? Dan loop je achter de feiten aan. Slaapproblemen maken je écht ziek, zowel lichamelijk als psychisch. Heel belangrijk dus om op tijd te signaleren.” Maar hoe herken je deze problematiek? En hoe vul je als verzorgende of verpleegkundige je adviserende rol in?

Wat is dan gezonde slaap? Daar is volgens Sylvia niet één antwoord op. “Iedereen heeft een eigen slaap- en waakritme. De één staat graag vroeg op, de ander floreert in de avond. Maar het begint met een goede slaaphygiëne, zoals de juiste bedtijd, voldoende daglicht en beweging, een verduisterde slaapkamer en geen verstoringen in de nacht. Als je deze regels kent en toepast, is er al vaak een directe verbetering van de kwaliteit van slaap.”

Organisatorische slaapvervuilers

“De slaapproblemen die ik het meest zie? Slaapapneu, reflux of verslikking in de nacht, pijn, eenzaamheid en angst, rusteloze benen of bijwerkingen van medicijnen. Maar ook een intramurale setting kan voor problemen zorgen. Stel: ik woonde altijd zelfstandig. Wandelde iedere avond voor het slapen. Stapte om 23.00 uur in mijn bed, in een stille, donkere kamer. Maar dan verhuis ik naar een verzorgingshuis. En opeens is mijn bedtijd 20.00 uur. Zonder mijn avondwandeling, omdat de dienst stopt. Ja, dan veroorzaak je als zorginstelling een slaapprobleem.”

Overgewicht door slaapproblemen

Dat slaapproblemen soms moeilijk te zijn herkennen én ziek maken, zag Sylvia bij een thuiswonende patiënt met ernstig overgewicht. “Deze mevrouw had al overgewicht sinds ze een kind was. Ook was ze psychisch kwetsbaar en kreeg antidepressiva. Door de medicatie kwam ze aan in gewicht. Dat beïnvloedde haar zelfredzaamheid: ze zat hele dagen binnen en bewoog weinig. Met hulp van de fysiotherapeut en diëtist begon ze met sporten en gezond eten.”

“Toch viel ze niet af, maar kwam zelfs aan! De begeleiding en familie dacht aan therapie-ontduiking. De patiënt ontkende en zei dat het niet lukte, omdat ze zo moe was. Pas na een tip van de wijkverpleegkundige keken we naar de nachten. Wat bleek? Uit een slaapmeting in het ziekenhuis kwam een diagnose ernstige slaapapneu. Slaapapneu ontregelt niet alleen de slaap, maar zorgt ook voor een verstoorde hormoonhuishouding en verschillende lichamelijke en psychische problemen. Conclusie? Diagnosticeer zowel de dag als de nacht, want - ik blijf het herhalen - de mens bestaat niet alleen uit wakkere uren.”

Gebruik de werkkaart

Sylvia hoopt dat de richtlijn in iedere zorginstelling wordt gelezen. Met kleine ingrepen is soms al een wereld te winnen. Bijvoorbeeld dat je met elkaar bekijkt hoe je werkroosters aanpast, om toch die avondwandeling te kunnen doen.

Op bladzijde 101 tot en met 103 in de standaard staat een werkkaart met zes stappen die je kunt nemen om slaapproblemen te signaleren. Wil je meer informatie over deze stappen en de richtlijn ‘Zorg voor gezonde slaap en zorg bij slaapproblemen'? Bekijk ‘m hieronder.